Ziekenhuis als toegangspoort tot de stad

Het AZ Delta in Roeselare deed voor het ontwerp en de bouw van de nieuwbouw aan de ingang van de stad een beroep op het studiebureau VK Architects & Engineers. Steven Wallays licht het concept toe.

Het bureau van VK Architects & Engineers is gespecialiseerd in het ontwerpen en realiseren van ziekenhuizen. Zo toverden zij na AZ Delta ook de nieuwe ziekenhuizen in onder meer Mechelen en Charleroi uit hun tekenpen. Ook de make-over van de volledige site van het UZ Gent staat binnenkort op hun programma.

"Gezien de schaal van zulke projecten maken die een groot deel van onze werklast uit", vertelt Wallays. Een project zoals het AZ Delta is dan ook een enorme onderneming, met een doorlooptijd van 10 tot 20 jaar.

Nauwe banden

Een nieuw ziekenhuis bouwen, hoe begin je daaraan? "Je kan het gerust vergelijken met de bouw van een particuliere gezinswoning. De eerste stap is te weten komen wat de klant juist wil. Hoeveel kamers en andere lokalen zijn er nodig en wat zijn de gewenste relaties tussen die ruimtes. Dat proces is in het geval van een ziekenhuis uiteraard zeer intensief, en onzichtbaar voor de buitenwereld. Uit een organisatie met duizenden medewerkers moet gedistilleerd worden wat hun eigenlijke noden zijn. Dat houdt in dat je vanaf het begin nauwe banden opbouwt met alle diensten, om uiteindelijk tot een synthese te komen. Deze wensen helpen stroomlijnen met de strategische visie van de directie is een belangrijk onderdeel van onze taak."

(Lees verder onder de foto.)

Dan kan het ontwerpen van start gaan. Steven Wallays: "We beginnen met een analyse van de site en de omgeving. In overleg met de verantwoordelijken toetsen we dan enkele concepten af, op basis van wetenschappelijke literatuur en eigen kennis. Zo komt er een consensus tot stand en kunnen we beginnen schetsen. In werkelijkheid duurt wat ik hier in enkele zinnen vertel, meerdere jaren, dat hoeft geen betoog."

Inlevingsvermogen

Het hoofd van de medische raad en de medisch directeur zijn bij alle strategische besprekingen aanwezig, vervolgt Wallays. "We hebben ook enkele presentaties verzorgd voor de medische raad om het project uit te leggen en inspraak te organiseren. Naarmate we dan verder de aparte diensten gaan ontwerpen - de kraamafdeling of de medische beeldvorming bijvoorbeeld - komen die diensthoofden mee rond de tafel zitten om in detail de specifieke werking te bespreken." Van de architecten vergt dat heel wat inlevingsvermogen, dat spreekt voor zich. "Dat maakt het voor architecten ook zo boeiend. Ieder ziekenhuis heeft een eigenheid, met eigen klemtonen en wensen. Wij kunnen hen bijstaan met voorbeelden uit binnen- en buitenland, en zo kunnen ideeën borrelen en ontstaan nieuwe inzichten."

(Lees verder onder de foto.)

Gezien het niemandsland waar het nieuwe AZ Delta is opgebouwd, stonden alle mogelijkheden hier open. Steven Wallays: "We hebben de context als het ware zelf gecreëerd. Aan de voorzijde van het gebouw zijn alle functies verzameld waar mensen op dagbasis naartoe komen: de consultaties, het dagziekenhuis, en zo meer. Hier heerst een 'stedelijke' sfeer, met een bakstenen gevel en een grote betegelde centrale 'straat' die als een ring alle grote diensten met elkaar verbindt. Tegelijk is het de bedoeling dat de circulatiestromen sterk gescheiden blijven, zodat bezoekers hier niet geconfronteerd worden met een patiënt op een bed of een keukenkar. Daarvoor zijn er secundaire gangen voorzien, met een andere afwerking en kleur. Aan de achterzijde van het gebouw vinden we dan de verblijfsafdelingen, met een andere materialisatie - rustiger en natuurlijker - en uitkijkend op het groene achterland."

(Lees verder onder de foto.)

Globaal is het concept gericht op privacy en beperking van de loopafstanden, zowel voor de patiënten en bezoekers als voor het personeel. "De patiënt wordt niet langer beschouwd als een logistiek probleem, wat vroeger in bepaalde ziekenhuizen wel eens het geval was. Ook de werkomstandigheden van het personeel kregen extra aandacht, met eveneens beperkte loopafstanden, en zoveel mogelijk inval van daglicht, zelfs in het OK of op de medische beeldvorming. Dat contact met de buitenwereld valt immers niet te onderschatten."

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Het aspect duurzaamheid ten slotte was een belangrijk aandachtspunt bij de bouw. "Je moet op dat vlak sterk kunnen en durven vooruitkijken. We hebben hier bijvoorbeeld een installatie voor de opslag van koude en warmte in de bodem, zogenaamde geothermie. Nu is dat standaard, maar tien jaar geleden, toen we met de werken van start gingen, was dat nog erg vooruitstrevend. Dat geldt ook voor de dikte van de isolatielaag. Het ziekenhuis heeft toen de strategische keuze gemaakt om daar niet op te besparen, en qua energie en waterverwerking haar maatschappelijke verantwoordelijkheid op te nemen. Zo zijn de daken ook al voorzien op de plaatsing van zonnepanelen, iets wat wellicht in de toekomst nog op de agenda komt."

(Lees verder onder de foto.)

De beslissingen over de ruimtes voor de medische apparatuur worden tot op het laatste moment uitgesteld, kwestie van op dat vlak zeker up to date te zijn. "Eigenlijk wordt een ziekenhuis in aanbouw al constant verbouwd, om de allernieuwste technologie te kunnen voorzien." AZ Delta heeft ook op dat vlak zeker al inspiratie geleverd voor andere ziekenhuizen, besluit Steven Wallays.

Het contact met de buitenwereld is belangrijk. Vandaar werd gezorgd voor zoveel mogelijk inval van daglicht. © Jerry De Brie