Behandeling met feminiserende hormonen en antiretrovirale behandeling bij transvrouwen

De therapietrouw ten aanzien van PrEP en de antiretrovirale behandeling laten vaak te wensen over bij transvrouwen: ze aarzelen om die geneesmiddelen in te nemen of nemen ze niet in zoals voorgeschreven omdat ze zich zorgen maken over mogelijke medicamenteuze interacties met de feminiserende hormoontherapie. Die laatste vinden de meeste transvrouwen immers belangrijker dan de preventie of de behandeling van hiv-infectie.

Het iFACT-programma

Op het congres van de IAS van 2018 in Amsterdam heeft een groep vorsers van het aidsresearchcentrum van het Thaise Rode Kruis de resultaten gepresenteerd van het eerste deel van het iFACT-programma, dat de interacties heeft onderzocht tussen de hormoontherapie en PrEP bij hiv-negatieve transvrouwen die een behandeling met feminiserende hormonen kregen en een hoog risico liepen op besmetting door het hiv. De concentratie van TDF daalde weliswaar bij gelijktijdige toediening van PrEP en een feminiserende hormoontherapie, maar er werd weinig of geen effect gemeten op de oestradiol- en testosteronspiegels. De vorsers vinden die gegevens geruststellend. Die vrouwen kunnen dus zonder enig probleem PrEP gebruiken: de PrEP is niet minder effectief en heeft geen grote invloed op de hormoonconcentraties die vereist zijn voor het verkrijgen en in stand houden van feminisatie bij die patiënten. De laatste dagen werden de resultaten van het tweede deel van het programma gepresenteerd. Die resultaten gingen over mogelijke interacties tussen de feminiserende hormoontherapie en een drievoudige antiretrovirale behandeling bij hiv-geïnfecteerde transvrouwen.

Hormoontherapie en antiretrovirale behandeling

Het tweede deel van de studie werd uitgevoerd bij 20 transvrouwen met een gemiddelde BMI zonder nierinsufficiëntie of leverproblemen die nog geen operatie hadden ondergaan waarbij hun geslacht onomkeerbaar werd veranderd, en die de laatste zes maanden voor inclusie geen hormoontherapie noch antiretrovirale behandeling hadden gekregen. De aanbevolen hormoontherapie bestond uit oestradiolvaleraat en cyproteron. De antiretrovirale behandeling bestond in efavirenz, emtricitabine en TDF. De gepresenteerde resultaten betreffen enkel de geteste behandelingen en niet alle mogelijke combinaties van hormoontherapie en antiretrovirale behandeling, aldus de auteurs.

De opzet van die studie was bijzonder gecompliceerd. We gaan er hier niet verder op in, maar u vindt daar meer over op de website van het tijdschrift Clinical Infectious Diseases. De belangrijkste conclusies voor de klinische praktijk zijn:

• De plasmaconcentratie van oestradiol daalde met gemiddeld 36% bij de transvrouwen zodra ze de drievoudige antiretrovirale behandeling begonnen in te nemen.

• De feminiserende hormoontherapie verlaagde de TDF-concentratie met 17%, een significant verschil, en die van efavirenz met 9%. Dat laatste verschil was niet significant.

• De plasmaconcentratie van cyproteronacetaat kan niet direct worden gemeten. De testosteronspiegel steeg echter niet als de vrouwen tevens een antiretrovirale behandeling kregen.

• Wat de eigenlijke antiretrovirale behandeling betreft, 90% van de patiënten had een virale belasting van minder dan 40 kopieën/ml. Dat resultaat is dus even goed als, zo niet beter dan de werkzaamheid die met die drievoudige combinatietherapie wordt verkregen bij cisvrouwen en -mannen.

Bij analyse van die resultaten blijkt er wel degelijk een interactie op te treden tussen de antiretrovirale behandeling en de feminiserende hormoontherapie, maar het is nog altijd niet bekend of de doseringen van die behandeling al dan niet moeten worden aangepast. De artsen moeten de behandeling zo nodig aanpassen op grond van hun klinische ervaring ter zake, het profiel en de verwachtingen van de patiënte en de resultaten van het laboratorium- en het virologisch onderzoek. De European AIDS Clinical Society heeft recentelijk richtlijnen gepubliceerd met precieze aanbevelingen voor het aanpassen van de dosering van de hormoontherapie en de keuze van de antiretrovirale behandeling.

Ref.: Hiransuthikul A. et al., Clinical Infectious Diseases, januari 2020, online geraadpleegd op de website van het tijdschrift.