"Besparingsmaatregelen zullen ziekenhuizen ook indirect treffen"

MAHA-analyse ziekenhuizen: adempauze, maar de druk blijft hoog

De financiële gezondheid van Belgische algemene ziekenhuizen is in 2024 licht verbeterd, blijkt uit de jaarlijkse MAHA-analyse van Belfius. Dat komt vooral door uitzonderlijke inkomsten. Voor 2025 verwacht de bank een slechter resultaat voor de sector als geheel. Structurele oplossingen zijn nodig.

 De MAHA-analyse van Belfius is gebaseerd op Finhosta-cijfers voor 2024 van 80 algemene ziekenhuizen, dus zonder de universitaire ziekenhuizen. Voor het eerste semester van 2025 hebben 61 ziekenhuizen hun cijfers al gedeeld.

Daghospitalisatie blijft motor van groei

De verschuiving naar daghospitalisatie zet zich verder door. Vooral niet-chirurgische daghospitalisatie groeit sterk (+6,1% in 2024). De chirurgische daghospitalisatie kende eveneens een toename (+2,9%) en ligt vandaag al 37% hoger dan in 2019. Daghospitalisatie vertegenwoordigt al 73% van het totale aantal opnames in Vlaanderen, tegenover 66% in Wallonië en 63% in Brussel.

Het aantal klassieke opnames (met minstens 1 overnachting) daarentegen stagneert. Toch is de evolutie niet uniform. Het niveau in sommige ziekenhuizen ligt 25% onder dat voor de covidcrisis, terwijl in andere het aantal klassieke opnames de voorbije vijf jaar wel is toegenomen.

De gemiddelde ligduur is verder afgenomen, van 6,7 dagen (in 2019) naar 6,3 dagen (in 2024). Opvallend: ook in chirurgische bedden (CD) daalt de ligduur verder, ondanks de verschuiving naar dagchirurgie.

In 2024 meldden 3,68 miljoen patiënten zich aan op de spoeddienst; 20% daarvan (726.915 personen) werd opgenomen. Daarmee komt al 40% van de klassieke opnames via de spoeddienst, berekent Belfius. Voor ziekenhuizen heeft dit een strategische impact: een spoeddienst die inkrimpt of sluit, zou een forse daling van de opname-activiteit veroorzaken.

Beter resultaat dankzij buitengewone inkomsten

Het MAHA-rapport duikt ook diep in de jaarrekeningen en balansen. Op een omzet van 21,8 miljard euro boeken de onderzochte ziekenhuizen een licht negatief bedrijfsresultaat (-29 miljoen euro of -0,1%). De kosten stegen minder snel dan de inkomsten, vooral door normalisatie van energieprijzen.

Het gewoon bedrijfsresultaat (inclusief financiële kosten en opbrengsten) komt uit op een verlies van 42 miljoen (-0.2%).

Het finale resultaat van het boekjaar 2024 staat in zwarte cijfers geschreven, met een lichte winst van 247 miljoen euro (1,1% van omzet). Die wordt verklaard door uitzonderlijke resultaten, met name de inhaalbedragen voor 2016-2017 en de regularisatie van COVID-steun (UFFT).

Zonder deze uitzonderlijke resultaten blijft de financiële situatie van de Belgische ziekenhuizen dus erg precair. Op basis van de cijfers voor het eerste semester 2025 verwacht Belfius voor het hele jaar een verslechtering van het bedrijfsresultaat tot -0,3% op de omzet.

De geaggregeerde cijfers verbergen ook grote verschillen tussen ziekenhuizen. Slechts 18 van de 80 ziekenhuizen behalen een bedrijfsresultaat dat robuust genoemd kan worden (meer dan 1% winst op omzet).

Inkomsten en uitgaven

Intussen verandert het inkomstenprofiel van ziekenhuizen. In 2024 wogen inkomsten uit honoraria (36,5%) zwaarder dan inkomsten vanuit het BFM (35,6%) – voornamelijk het gevolg van de indexering van de honoraria met 6,05% op 1 januari 2024. Farmaceutische producten zijn goed voor 20,6% van de omzet.

De personeelsuitgaven blijven de grootste kostenpost (44,6% van de omzet). De stijging beperkt zich tot +4,6% in 2024, voornamelijk door indexering. De aangroei in VTE bedraagt slechts 0,4%, met zelfs een daling van 1,1% VTE in Brussel. De sector blijft met tekorten kampen, al daalde het aantal openstaande vacatures voor verpleegkundigen wel met 12,8%.

Pensioenen: een tikkende tijdbom

Ziekenhuizen met statutair personeel dreigen geconfronteerd te worden met een stijgende responsabiliseringsbijdrage, doordat het aantal actieve statutairen daalt. Tegen 2030 zou deze bijdrage kunnen stijgen tot 283 miljoen euro, gemiddeld 3,3% van de omzet van de betrokken ziekenhuizen.

“Dit kan de investeringsmogelijkheden en zelfs het voortbestaan van sommige ziekenhuizen bedreigen”, waarschuwt Belfius.

Balans: ongelijkheid groeit

Globaal gezien is de financiële structuur van de ziekenhuizen gezond. Maar ook hier gapen grote verschillen. 20% van de ziekenhuizen bezit meer dan de helft van alle financiële reserves, terwijl 30 instellingen een aandeel eigen vermogen hebben dat lager is dan 20%.

Een kwart van de ziekenhuizen (21 instellingen) heeft een schuldgraad van meer dan 40%, en 19 ziekenhuizen genereren onvoldoende cashflow om hun schulden op lange termijn af te lossen.

Onzekere toekomst

Belfius waarschuwt dat de Belgische ziekenhuizen voor grote uitdagingen staan op het vlak van infrastructuur, cyberveiligheid, duurzaamheid, personeel en pensioenlast.

Tegelijk wordt het ziekenhuislandschap zelf heraangelegd, en wordt er gesleuteld aan een ingrijpende herziening van de ziekenhuisfinanciering en een herijking van de nomenclatuur en artsenhonoraria – dat op een moment waarop de overheidsfinanciën onder zware druk staan.

“Mogelijke besparingsmaatregelen (bijvoorbeeld met betrekking tot de honoraria, de farmaceutische producten of zelfs een mogelijke btw-verhoging) zullen de ziekenhuizen financieel ook indirect treffen”, schrijft Belfius.

“De bewegingsruimte om deze hervormingen door te voeren en het hoofd te bieden aan de maatschappelijke evoluties zonder de financiële gezondheid van de ziekenhuizen verder te verzwakken, is zeer beperkt. Het vereist transparantie, voorspelbaarheid op middellange termijn voor de financiering, verantwoordelijkheid en overleg tussen alle betrokken actoren.”

Raadpleeg de slides hier.