Zelf de pijn in handen nemen, met een snel effect

Crème op basis van smeerwortelextract is een fytotherapeutisch geneesmiddel waarvoor er veel indicaties bestaan. Als je het oordeelkundig voorschrijft, biedt het specifieke therapeutische perspectieven. Dr. Marc Jacquemin, fyto-voedingsdeskundige in Sint-Genesius-Rode, schetst het profiel.

"Gewone smeerwortel (Symphytum officinale L.) is een medicinale plant, die al sinds de Oudheid wordt gebruikt", aldus dr. Jacquemin. "Het is bewezen dat smeerwortel ontstekingsremmende eigenschappen heeft, het weefselherstel bevordert en doeltreffend is bij de behandeling van contusie, verstuiking, verrekking en bot- en gewrichtspijn.

De Franse term "consoude officinale" komt trouwens van het Latijn consolidare (consolideren), wat zinspeelt op de medicinale eigenschappen van de plant. Men gebruikt zowel de bladeren als de wortels van smeerwortel. Het geneesmiddel waar we het hier over hebben, is een extract van de wortel."

De belangrijkste werkzame stof in smeerwortel is allantoïne, dat een regenererend effect heeft. De plant bevat ook rosmarinezuur. In-vitro- en in-vivostudies hebben aangetoond dat rosmarinezuur ontstekingsremmende en antireumatische eigenschappen heeft. De effecten van de andere bestanddelen zijn minder goed gedocumenteerd.

Pyrrolizidinealkaloïden per os kunnen op middellange termijn hepatotoxisch en kankerverwekkend zijn. Ze worden echter zeer weinig door de huid geresorbeerd. Er rijzen dus geen veiligheidsproblemen met een topisch middel bereid met smeerwortel. Minstens veertig literatuurreferenties staven die conclusie. Met de innovatieve extractieprocedés daalt de concentratie van pyrrolizidinealkaloïden in de extracten bovendien nog meer. Ik onderstreep dat inname van smeerwortel door de mond geen deel uitmaakt van een rationele fytotherapie.

Ontsteking is een natuurlijk, alomtegenwoordig proces dat gekenmerkt wordt door roodheid, warmte, zwelling, pijn en functio laesa. Ontsteking is een verdedigingsmechanisme, maar als de ontsteking te lang aanhoudt, beschadigt ze de weefsels.

Pijn is een van de vijf tekenen van een ontsteking. De ontsteking speelt een sleutelrol bij de pathogenese van pijn. Pijn is in principe een alarmsignaal.

Als de pijn langer dan drie maanden aanhoudt, spreken we van chronische pijn.¹ Het aanvankelijk acute pijnsymptoom wordt dan een ziekte. Uiteraard wordt niet elke acute pijn chronisch. Ik wil dan ook waarschuwen voor het aanvragen van te veel beeldvormingsonderzoeken bij acute lage rugpijn bijvoorbeeld. Wat je wel moet doen, is de pijn van de patiënt verlichten. Bij voorkeur met een doeltreffend middel dat geen bijwerkingen veroorzaakt.

Die bereiding is geïndiceerd bij de behandeling van ontsteking en pijn als gevolg van:

• letsels van de spieren en de ligamenten: contusie, verrekking, kneuzing, tendinitis ...
• lage rugpijn en gewrichtsproblemen zoals knieartrose bij volwassenen.

Ik vestig er de aandacht op dat het gaat om een geregistreerd geneesmiddel, dat dus voldoet aan de alle vereisten ter zake.

In een recente Nederlandse studie hebben 14% van de mannen en 8% van de vrouwen die wekelijks sportten, verklaard dat ze de laatste 3 maanden een sportblessure hadden opgelopen.² In circa 65% van de gevallen ging het om een acute blessure.²

Frequente sportblessures zijn spierblessures zoals een contusie en verrekking, ligamentletsels bij een verstuiking, tendinopathie zoals een achillespeesontsteking en epicondylitis (tenniselleboog). Sportblessures zijn meestal niet ernstig.

Letsels van de spieren, de pezen, de ligamenten en de gewrichten bij sporters gaan vaak samen met één of meer symptomen van ontsteking en/of functio laesa. Gezien die realiteit moeten we de basisadviezen in de sporttraumatologie herzien: meteen een ice pack aanbrengen en daarna zo snel mogelijk een plaatselijke ontstekingsremmende behandeling starten en die vervolgens meerdere keren per dag herhalen. Zo nodig, is rust geïndiceerd, maar die moet zo kort mogelijk worden gehouden.

Je kan eventueel ontstekingsremmers of pijnstillers per os voorschrijven, maar je moet dan altijd kijken naar de risico-batenverhouding ervan.

Artrose is de frequentste ziekte van het bewegingsapparaat. 18% van de Belgische bevolking zou artrose hebben.³ Artrose tast vooral de knieën, de handen en de heupen aan.⁴

Artrose wordt vaak ten onrechte beschouwd als slijtage. Wat wij artrose noemen, wordt in de Engelstalige literatuur "osteoarthritis" genoemd. Er is dus wel degelijk een ontstekingsverschijnsel.

De behandeling heeft tot doel de gewrichtsfunctie op peil te houden en de levenskwaliteit te verbeteren. Een plaatselijke ontstekingsremmende behandeling is dan ook van het grootste belang. Ik vertel de patiënten graag dat ze de "pijn zelf in handen moeten nemen". Zelfmassage betrekt de patiënt bij de behandeling en heeft dan ook een therapeutische waarde.

Je mag uiteraard de basisprincipes van de behandeling van artrose waaronder educatie van de patiënt en oefeningen niet vergeten.

Volgens de literatuur zal 75-84% van de mensen minstens één keer in hun leven lage rugpijn krijgen.⁵ Acute lage rugpijn verdwijnt normaal na enkele dagen of weken. Beeldvorming toont zelden significante afwijkingen. De behandeling bestaat dan in pijnstilling met topische of orale ontstekingsremmers. Dat is een mooie indicatie voor een crème van smeerwortel.

In ernstige gevallen of in geval van recidief moet je kinesitherapie van de rug overwegen. Bij het eerste klinisch onderzoek moet je uiteraard zoeken naar alarmtekenen zoals een lasèguesymptoom. Een positieve lasègueproef wijst op een urgentie.

Zelfmassage betrekt de patiënt bij de behandeling en heeft dan ook een therapeutische waarde.

Meerdere placebogecontroleerde studies^6-8 hebben de werkzaamheid van smeerwortelextract bij verschillende vormen van pijnlijke ontsteking van de spieren, de pezen en de gewrichten waaronder knieartrose bewezen.⁷

In een studie⁹ is smeerwortelextract even effectief gebleken bij de behandeling van pijn door een acute eenzijdige enkelverstuiving als een topisch middel met diclofenac.

De studie die me het meest heeft getroffen, is die van Gianetti et al. uitgevoerd bij 120 patiënten met acute hoge of lage rugpijn.⁸ Die studie heeft aangetoond dat smeerwortelextract snel werkt. De crème op basis van smeerwortelextract verminderde de pijn bij een gestandaardiseerde actieve beweging beter dan de placebo (vermindering van de pijn bij 95,2% van de patiënten versus slechts 37,8% in de placebogroep). Na 1 uur werd al een verlichting vastgesteld. Dat bewijst dat de werkzame stoffen van smeerwortel snel werken. Ik voeg er nog aan toe dat die studie dubbelblind is uitgevoerd bij een voldoende aantal patiënten.

In de bovenvermelde studies^7-9 werd het smeerwortelextract uitstekend, zeer goed of goed verdragen. Daarmee is bewezen dat het product veilig is.

Seigner et al.¹⁰ hebben aangetoond dat een hydroalcoholisch extract van smeerwortel de expressie van pro-inflammatoire genen in humane primaire endotheelcellen remt en vooral dan de expressie van NF-κB, een transcriptiefactor die essentieel is voor de expressie van stoffen zoals COX-2. COX-2 speelt mee bij de productie van prostaglandines die de ontstekingsprocessen stimuleren.

MAT-BE-UNBRANDED-24-000076 05/2024
P&G Health Belgium SRL, Temselaan 100B-1853 Strombeek-Bever Belgium